Sanayi (Endüstri) Devrimi ve Süreçleri 1
Yaşamımız boyunca sıklıkla duyduğumuz ve her alanda karşımıza çıkan ‘sanayi devrimi’ hem sosyal hem de teknolojik boyut başta olmak üzere pek çok alanı etkilemiştir. En başta işçi sınıfının ortaya çıkmasına vesile olan ve ekonomik dengeleri değiştiren bu devrim kendi içinde çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir.
Sosyoloji konusunda önemli isimlerden biri olan Hans Freyer, 1770’li yıllardan 20.yüzyılın ortalarına kadar 6 sanayi dalgasının meydana geldiğini belirtir. Bunlar; dokuma sanayi dalgası, demir çelik dalgası, ulaştırma dalgası, kimya çağı, elektrik sanayii dalgası, benzin motoru çağı şeklindedir.
Yine birçok alanda karşımıza çıkan ‘Endüstri 1.0 – 5.0’ nedir diyecek olursak onu da şöyle açıklamak daha doğru olur; sanayi devrimi kapsamında üretim bandının ne tür değişikliklere maruz kaldığı ve günümüzde geldiği nokta açısından bölümlere ayrılmasıdır.
Endüstri 1.0
James Watt’ın, su ve buhar gücü ile çalışan makineyi icat etmesi ile üretim el gücünden makine gücüne geçmiştir. Günümüzde sanayi devriminin başlangıcı olarak kabul edilen olay aynı zamanda tarım toplumundan endüstriyel bir topluma geçişi temsil eder. Buhar gücünün üretim makinelerinde kullanımından sonra ulaşım gibi alanlara genişlemesi insanlık için bir dönüm noktası olmuştur. Ana özellikleri ise şunlardır;
- Tarım toplumundan ayrışmak.
- Buhar gücü ve makinelerin kullanımı.
- Fabrikaların yükselişi (el işçiliğinden fabrika üretimine geçiş, üretimde verimliliği artırdı ve endüstriyel ölçekte üretimi mümkün kıldı).
- Demiryolları ve ulaşımın gelişmesi.
Endüstri 2.0
Genel olarak teknoloji devrimi diyebileceğimiz bu kısımda da elektrik, elektronik alanlarında yenilikler meydana gelmiş üretim daha seri bir hale evrilmiştir. Bu dönemde açılan ‘Ford’ ve ‘Toyota’ markaları bu üretim teknolojileri ile müşteri isteklerine odaklanarak ürün yelpazelerini genişletmiştir. Ana özellikleri şunlardır;
- Elektrik enerjisinin kullanımı.
- Seri üretim ve montaj hatları (Henry Ford’un otomobil üretimindeki montaj hattı yöntemleri, seri üretimi ve standartlaştırılmış üretim süreçlerini popüler hale getirdi. Bu, üretimde daha hızlı ve düşük maliyetli ürünlerin ortaya çıkmasını sağladı).
- Mekanizasyonun artması (daha sofistike makinelerin kullanımı arttı. Bunlar, üretimdeki insan gücü ihtiyacını azaltarak verimliliği artırdı).
- İletişim ve ulaşımın gelişmesi.
Endüstri 3.0
Bu dönem üretimin sayısallaştığı bilişim teknolojisi dönemidir. Artık internet ve telekomünikasyonun sahaya çıkışıyla şirketler, kendilerini ve iş yapma şekillerini yeniden keşfetmeye başladı. Bu süreçte, yazılım üretimi başlamış ve bilginin dijitalleşme süreci hız kazanmıştır dolayısıyla bu dönem ‘dijital devrim’ olarak da adlandırılabilir. Bu dönemde üretimdeki otomasyon ve dijitalleşme, daha verimli, esnek ve rekabetçi bir endüstriyel ortamın oluşmasına katkı sağlamıştır. Ayrıca ilk 3 boyutlu yazıcı da bu dönemde icat edilmiştir. Ana özellikleri şunlardır;
- Bilgisayar kontrollü üretim.
- Dijital teknolojilerin benimsenmesi (bilgisayarlar, yazılım uygulamaları, veri depolama ve işleme sistemleri gibi dijital teknolojilerin kullanımı arttı).
- İnternet’in etkisi (endüstrideki tedarik zinciri yönetimi, pazarlama, satış ve müşteri ilişkileri gibi alanlarda büyük değişikliklere yol açtı).
- Küreselleşme ve uluslararası ticaret.
Endüstri 4.0
Dijital teknolojilerin (yapay zeka, IoT, bulut bilişim, otomasyon vs) endüstriyel süreçlerde kullanılmasıyla ortaya çıkan bir dönemdir. Tüm dünyayı kapsayan bu teknoloji günümüzdeki haline ulaştığında karşımıza ‘akıllı fabrikalar’ çıktı. Tüm üretim hattının ve ürünlerin birbirleriyle haberleştiği daha ucuz, daha hızlı, daha kaliteli ve daha az israf yapan bu üretim modeli Hannover Fuarı’nda bir Alman stratejik girişimi şeklinde resmi olarak tanıtıldı. Ana özellikleri şunlardır;
- Nesnelerin İnterneti IoT (ekipmanların internet üzerinden birbirleriyle iletişim kurması ve veri paylaşımı yapması üretim süreçlerini daha bağlantılı hale getirmiştir).
- Büyük Veri ve Analitik (büyük veri analizi; üretim verimliliğini artırmak, arıza öncesi bakım yapmak, ve tüketici davranışlarını anlamak gibi alanlarda kullanılır).
- Yapay zeka ve makine (üretim süreçlerini optimize etmek, karar alma süreçlerini iyileştirmek ve özerk sistemlerin geliştirilmesi için önemlidir).
- Otomasyon ve robotik (üretim süreçlerini daha fazla otomatik hale getirir ve insan-robot işbirliği gibi yeni sistemler gelişir).
- Esnek üretim ve müşteri odaklılık (günümüzde pazarlama için önemli olan bir konu da özelleştirilmiş üründür, yeni teknolojiler sayesinde müşteri isteklerine göre kişiselleştirilmiş ürünleri piyasaya sunabilmek yeni rekabet ölçütlerinden biridir).
Endüstri 5.0
Endüstri 5.0 kavramı henüz tam olarak standartlaşmış veya net bir şekilde tanımlanmış bir dönem olarak kabul edilmemektedir. Yine de genel bir açıklama yapacak olursak; 4.0 günümüz dünyasını kapsarken 5.0 ise gelecek için çalışmaları kapsar ayrıca geleneksel endüstriyel süreçlere insan odaklı yenilikçi yaklaşımların entegre edilmesini ve insanların üretim süreçlerindeki rollerinin ve katkılarının öneminin vurgulanmasını ifade eder.
Günümüzde sıkça duyduğumuz sürdürülebilirlik kavramı endüstri 5.0’ın temelini oluşturur diyebiliriz. Sürdürülebilirlik; hızlı artan nüfus ile tüketimdeki artışın dünya kaynakları için oluşturduğu tehditleri en aza indirmek ve gelecek nesillere aktarabilmeyi amaçlamaktır. Bu bağlamda ‘endüstri 5.0’ ise üretimi gezegenimizin sınırlarına saygılı hale getirerek ve endüstri çalışanlarının refahını üretimin merkezine yerleştirerek, istihdamın ve büyümenin ötesinde toplumsal hedeflere ulaşmak, esnek bir refah sağlayıcısı olmak için endüstrinin gücünün tanınması olarak anlaşılmaktadır. Genel olarak özellikleri ise şunlardır;
- İnsan-merkezli üretim (insanların yaratıcılığının ve becerilerinin üretimde daha fazla yer almasının önemini vurgular, teknoloji-insan entegrasyonu daha verimli ve esnek bir ortam oluşturabilir).
- İnsan-makine işbirliği.
- Özelleştirilmiş üretim ve esneklik.
- Yenilik ve sürdürülebilirlik (daha yeşil ve çevreye duyarlı üretim yöntemleri benimsenmelidir).
Diğer içeriklere göz atmak için : https://www.bilgikaynak.com.tr
YouTube kanalımızı ziyaret etmek isterseniz : https://www.youtube.com/channel/UCalm1Czy_0Bnf5_bpV1emCw
